Cykl: Zabytek miesiąca
Sierpień 2021
Świadkiem swoistego współzawodnictwa religijnego jest tzw. Biblia Leopolity (względnie Szarfenbergów), która ukazała się w roku 1561 w Krakowie. Obóz katolicki, chcąc uprzedzić protestanckie wydanie Pisma Świętego (reformacja promowała przekłady Biblii w językach narodowych) dążył do wydania własnego pełnego tłumaczenia Pisma Świętego. Polski katolicki przekład z łacińskiej Wulgaty powstał na zlecenie Marka Szarffenberga i jego syna Stanisława – księgarzy, wydawców, drukarzy i papierników krakowskich, wywodzących się z Lubomierza (niem. Liebenthal) na Dolnym Śląsku. Nazwisko tłumacza lub tłumaczy nie jest znane, zauważalny jest jednakże wpływ czeskich przekładów Biblii. Znamy za to korektora drugiego wydania tej samej Biblii z 1575 roku – był nim ks. Jan Nicz ze Lwowa (pseudonim Leopolita, czyli lwowianin), wykładowca Uniwersytetu Jagiellońskiego. Drugie wydanie ukazało się w znacznie bogatszej szacie graficznej, a zadedykowano je królowi Henrykowi Walezemu. Księgę zdobiły liczne drzeworyty pochodzące od kilku autorów. Układ części ilustracji w stosunku do formatu kart wskazuje na pośpiech, który towarzyszył pracy nad Biblią – drukarzom katolickim zależało na opublikowaniu własnego przekładu przed Biblią brzeską powstającą w tym samym czasie. Gdy Walezy opuścił Rzeczpospolitą, w 1577 opublikowano wydanie trzecie zawierające poprzedni tekst z nową kartą tytułową i dedykacjami Stefanowi Batoremu i Annie Jagiellonce. I to właśnie wydanie znajduje się w zbiorach Muzeum Ziemi Prudnickiej zarejestrowane pod numerem inwentarzowym MP/AH/81.
Co ciekawe, studentem ks. Jana Nicza Leopolity w Krakowie był w połowie XVI wieku Jakub Wujek, późniejszy jezuita, autor nowego tłumaczenia Pisma Świętego, które ukazało się dwa lata po śmierci Wujka, w roku 1599, gdyż jego pracę przeredagowała komisja rewizyjna jezuitów. Tzw. Biblia Wujka zawiera, w przeciwieństwie do Biblii Leopolity, objaśnienia rzeczowe oraz dogmatyczno-apologetyczne. Obejmuje także odniesienia do tekstu oryginalnego, co ma duże znaczenie przy błędnie podanych zwrotach w tekście źródłowym przekładu. Tekst Wujka zastąpił Biblię Leopolity i pełnił rolę podstawowego polskiego przekładu katolickiego przez ponad trzy wieki, ponieważ odznaczał się ścisłością i wielostronnością przy jednoczesnej prostocie i jasności języka oraz powadze i dostojności.
Szczególnego smaku egzemplarzowi starodruku przechowywanego w Muzeum Ziemi Prudnickiej nadaje fakt, że został napotkany w domu śląskiego rolnika w Łączniku.
oprac. Janusz Stolarczyk
Publikacja: Poniedziałek, 9 sierpnia 2021r. godz.:15:14.
